Een introductie in usability: Wat betekent het en wat kan het voor jou doen?

Usability wordt bepaald door 5 elementen:

1. Learnability

Hoe eenvoudig is het voor de gebruiker om zijn doel te gebruiken op het moment dat ze voor het eerst in aanraking komen met het ontwerp?

2. Efficiency

Zodra de gebruiker het ontwerp kent, hoe snel kan deze zijn taken dan uitvoeren?

3. Memorability

Als de gebruiker het ontwerp een tijdje niet heeft gebruikt en hij keert terug, hoe eenvoudig is het om het product dan weer te gebruiken?

4. Errors

Hoeveel fouten maakt de gebruiker, hoe ernstig zijn deze fouten en hoe eenvoudig kan de gebruiker herstellen van de fout?

5. Satisfaction

Hoe aangenaam is het om gebruik te maken van het ontwerp?

Usability versus Utility

Er zijn meer elementen die de kwaliteit van een ontwerp bepalen, namelijk ‘utility’ — het nut van het ontwerp. Doet het ontwerp wel datgene wat de gebruiker nodig heeft? De utility van het ontwerp is minstens zo belangrijk als de usability. Je hebt namelijk niets aan een ontwerp dat eenvoudig is in het gebruik, maar niet doet wat je wilt. Andersom is het ook niet best als het ontwerp in principe kan doen wat je wilt, maar je het niet voor elkaar krijgt, omdat het te moeilijk is. Om de utility van een ontwerp te onderzoeken kun je dezelfde methoden gebruiken die je inzet om de usability te onderzoeken.

Waarom is usability belangrijk

Op het wereldwijde web is usability een noodzakelijke voorwaarde om te overleven. Als een website moeilijk is in het gebruik ervan, klikken mensen je zo weer weg. Als je homepage niet duidelijk maakt wat je aanbiedt als bedrijf en wat je kunt doen op de site, klikken mensen weg. Als bezoekers verdwalen op je site, klikken ze weg. Als de informatie op je site moeilijk te lezen is of geen antwoord geeft op de vraag van de bezoekers, klikken ze weg. Denk dus niet dat je bezoeker moeite gaat doen of tijd gaat besteden aan het uitvinden van hoe je website werkt. Als bezoekers een probleem ervaren zijn ze net zo makkelijk weer weg, er zijn immers genoeg andere sites. Regel nummer 1 van e-commerce is dat als mensen iets niet kunnen vinden, ze het ook niet kunnen kopen.

Usability en intranet

Voor intranetten is usability een kwestie van productiviteit van medewerkers. De tijd die medewerkers kwijt zijn als ze verdwaald zijn op het intranet of na moeten denken over moeilijke instructies kost je geld als bedrijf.

Verdubbeling van conversie

Best practices vertellen ons ongeveer 10% van een design project te besteden aan usability. Gemiddeld genomen zal dit de conversie van de site verdubbelen, bij een intranet net iets minder. Voor software en fysieke producten zijn de verbeteringen doorgaans kleiner, maar nog steeds aanzienlijk als je usability meeneemt in het design proces. Denk bij de conversie bijvoorbeeld aan verdubbeling van de omzet of verdubbeling van het aantal geregistreerde bezoekers.

Hoe verbeter je usability

De meest eenvoudige manier om usability te onderzoeken is gebruikersonderzoek doen. Dit soort onderzoek heeft 3 componenten:

1. Zorg voor representatieve respondenten, zoals echte klanten als je een e-commerce site wilt testen.

2. Vraag de respondenten representatieve (‘echte’) taken uit te voeren.

3. Observeer de respondenten. Bekijk wat ze doen, wat ze succes oplevert en waar er problemen ontstaan. Hou je mond en laat de respondent het woord doen. .

Het is van belang dat je de respondenten individueel laat testen en zelf hun probleem laat oplossen. Als je ze helpt of ze wijst op een bepaald gedeelte van het scherm, dan beïnvloed je de test.

Vijf respondenten is genoeg

Om de belangrijkste knelpunten uit design te halen is het testen met vijf respondenten genoeg. Doe liever meerdere malen kleine praktische tests dan een groot, duur onderzoek. Hoe meer versies en ideeën je test met gebruikers, hoe beter.

Geen testpanels

Het opzetten van een testpanel is geen geschikte manier om usability te meten. Testpanels kunnen van nut zijn bij marktonderzoek, maar bij de evaluatie van een ontwerp moet je het individuele gebruik ervan observeren. Luisteren naar wat mensen te zeggen hebben is in dit geval misleiden: in plaats daarvan moet je bekijken wat ze daadwerkelijk doen.

Waar in het ontwerpproces ga je met usability aan de slag

Usability speelt een rol in elke fase van het ontwerpproces. De noodzaak voor meerdere onderzoeken is een van de redenen dat Jakob Nielsen pleit voor snelle en goedkope onderzoeken. Dit zijn de belangrijkste stappen:

1. Test het huidige / oude design voordat je het nieuwe design gaat testen. Zo bepaal je de goede en de slechte elementen van het design.

2. Leer van andere designs die zo’n beetje dezelfde eigenschappen hebben als je eigen design.

3. Voer een praktisch veldonderzoek uit om te ontdekken hoe bezoekers zich gedragen.

4. Maak papieren prototypes van ideeën en test deze. Besteed niet te veel tijd aan het idee; wellicht moet je deze weer veranderen op basis van de test.

5. Verfijn de ideeën die het beste getest worden door middel van iteraties, begin bij een heel eenvoudig en laagdrempelig prototype naar een klikbaar ontwerp op het scherm. Test elke iteratie.

6. Leg het ontwerp naast de usability richtlijnen.

7. Zodra je het definitieve ontwerp implementeert, test het dan nog een keer. Tijdens de implementatie sluipen er altijd usability foutjes in.

Stel het doen van gebruikersonderzoek niet uit tot je een volledig definitief geïmplementeerd ontwerp hebt. Hoe eerder je in het proces test, hoe beter. En vooral blijven testen op de weg naar het definitieve ontwerp.

Waar ga je testen?

Als je iedere week een gebruikerstest uitvoert, is het de moeite waard om een usability testruimte te maken. Voor de meeste bedrijven is het echter meer dan prima om de testen in een vergaderruimte of een kantoor te doen. Als je de deur maar dicht kan doen en zonder afleidingen kunt werken. Het is belangrijk dat je ‘echte’ respondenten inzet en bij ze zit op het moment dat ze het ontwerp testen. Het enige wat je nodig hebt is een kladblok en een pen.